ਕਿਵੇਂ ਹਾਸਲ ਕਰੀਏ ਟਾਈਪਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ?/Punjabi typing skills by dr c p kamboj

ਡਾ. ਸੀ ਪੀ ਕੰਬੋਜ/Dr. C P Kamboj/  17-08-2017

ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਪੁਸਤਕ ਪਰਕਾਸ਼ਕ ਦੇ ਬਲੌਗ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਪੂਰਾ ਕੰਮ ਲੈਣ ਲਈ ਟਾਈਪਿੰਗ ਆਉਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਧੀ ਤੇ ਦੂਜੀ ਸਪਰਸ਼ ਵਿਧੀ।
ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਟਾਈਪ-ਕਰਤਾ ਟਾਈਪ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਮਗਰੀ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਤੋਂ ਲੱਭ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਈਪ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਟਾਈਪ-ਕਰਤਾ ਕਦੇ ਕਾਗਜ਼ ਵੱਲ, ਕਦੇ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਵੱਲ ਤੇ ਕਦੇ ਸਕਰੀਨ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਘਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਲਈ ਸਪਰਸ਼ ਵਿਧੀ ਅਪਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਪਰਸ਼ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਟਾਈਪ-ਕਰਤਾ ਕਾਗਜ਼ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਟਿਕਾ ਕੇ, ਕੀ-ਬੋਰਡ ਦੇ ਬਟਨਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖੇ ਬਿਨਾਂ ਦਿਮਾਗ਼ੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰਾਹੀਂ ਟਾਈਪ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ਼, ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਤਾਲਮੇਲ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਟਾਈਪ ਕਰਤਾ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਵੱਲ ਬਿਨਾਂ ਵੇਖੇ ਸਿਰਫ਼ ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਸਪਰਸ਼ ਜਾਂ ਛੂਹ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਟਾਈਪ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਰਮਿੰਗਟਨ ਟਾਈਪ ਫੌਂਟਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਟਾਈਪਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ। ਕਈ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਕੀ-ਬੋਰਡ ’ਤੇ ਸਟਿੱਕਰ ਲਾ ਕੇ ਟਾਈਪ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੈਂਕਾਂ ਤੇ ਡਾਕਘਰਾਂ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀਆਂ 1-2 ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਗ਼ਲਤ ਹੈ। ਦ੍ਰਿਸ਼ ਟਾਈਪਿੰਗ ਇੱਕ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਨਾ ਛੱਡੀ ਜਾਵੇ ਸਪਰਸ਼ ਟਾਈਪ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪਰਸ਼ ਵਿਧੀ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ QWERTY ਕੀ-ਬੋਰਡ ਉੱਤੇ 100 ਦੇ ਕਰੀਬ ਬਟਨ

ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੀ-ਬੋਰਡ ਦੇ ਬਟਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੀ-ਬੋਰਡ ’ਤੇ ਉੱਪਰ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਤੱਕ 6, T, G, B ਬਟਨਾਂ ਦੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਤੋਂ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲੇ ਬਟਨਾਂ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਾਲੇ ਬਟਨਾਂ ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਨਾਲ ਦਬਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਿਆਰੀ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਉੱਤੇ ਬਟਨਾਂ ਦੀਆਂ 6 ਪਾਲ਼ਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਸਿਖਰ ਵਾਲੀ ਪਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਫੰਕਸ਼ਨਲ ਬਟਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਟਨਾਂ ਦਾ ਫੰਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਕੰਮ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਪਾਲ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 0 ਤੋਂ 9 ਤੱਕ ਅੰਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ CTRL ਅਤੇ SPACE ਬਟਨ ਵਾਲੀ ਪਾਲ਼ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਟਨਾਂ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜਿਹੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਪਾਲ਼ਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਟਾਈਪਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਲ਼ਾਂ ਦੇ ਬਟਨਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। 1 ਬਟਨ ਵਾਲੀ ਪਾਲ਼ ਵਿਚਲੀ ਜਾਂ ਹੋਮ ਪਾਲ਼ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। 1 ਤੋਂ 7 ਤੱਕ ਅੱਖਰ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਤੋਂ ਅਤੇ 8 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਤੋਂ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਟਾਈਪਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਦੋਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਵਿਚਲੀ ਪਾਲ਼ ਉੱਤੇ ਵਿਰਾਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ 6 ਬਟਨ ਉਤੇ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਟਾਈਪ-ਕਰਤਾ 7 ਬਟਨ ਦੱਬਣ ਲਈ ਇਸੇ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ∙ ਉਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਲੋੜ ਪੈਣ ਉਤੇ ਉਸੇ ਨਾਲ ਹੀ 8 ਬਟਨ ਦਬਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਚੌਥੀ ਉਂਗਲ ਤੋਂ ; ਅਤੇ ‘ ਬਟਨਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦਾ ਵੱਡਾ (capital) ਅੱਖਰ ਪਾਉਣ ਲਈ SHIFT ਬਟਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਤਲੀ ਪਾਲ਼ Q ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। Q ਤੋਂ “ ਤੱਕ ਅੱਖਰ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਅਤੇ Y ਤੋਂ ] ਤੱਕ ਅੱਖਰ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹੋਮ ਸਥਿਤੀ (6 ਤੋਂ) ਚੱਕ ਕੇ R ਅਤੇ “ ਬਟਨ ਦਬਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਚੌਥੀ ਉਂਗਲ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹੋਮ ਸਥਿਤੀ ; ਤੋਂ ਚੁੱਕ ਕੇ [ ਅਤੇ ] ਉੱਤੇ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਹੋਮ ਪਾਲ਼ ਦੇ 6 ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਲੋੜ ਪੈਣ  ਉਤੇ Y ਅਤੇ ” ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੀ-ਬੋਰਡ ਦੀ Z ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪਾਲ਼ ਨੂੰ ਹੇਠਲੀ ਪਾਲ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਦਾ ਦਾਇਰਾ Z ਤੋਂ 2 ਤੱਕ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਦਾ ਦਾਇਰਾ N ਤੋਂ / ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। V ਜਾਂ 2 ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਮ ਪਾਲ਼ ਉਤੇ ਪਏ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲ ਨੂੰ ਉਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਚੌਥੀ ਉਂਗਲ ਰਾਹੀਂ .  ਅਤੇ / ਚਿੰਨ੍ਹ ਟਾਈਪ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। (ਲੇਖਕ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਪਿੰਗ: ਨਿਯਮ ਤੇ ਨੁਕਤੇ’ ਵਿੱਚੋਂ)

ਡਾ. ਸੀ ਪੀ ਕੰਬੋਜ/Dr. C P Kamboj/  17-08-2017

ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਪਿੰਗ ਬਾਰੇ ਮੇਰੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ/My New Book on Punjabi Typing

ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਜਾਓ: ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੇ ਬਲੌਗ 'ਤੇ

ਭੂਮਿਕਾ

ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਣ ਲਈ ਟਾਈਪਿੰਗ ਦੀ ਜੁਗਤ ਆਉਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਵਿਧੀ-ਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੂਰਨ ਅਭਿਆਸ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖ ਲਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਪੋਟਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਹਰਫ਼ਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨਾ ਖੇਡ ਜਾਪਣ ਲਗਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਚਿਤ ਢੰਗ ਅਪਣਾਏ ਬਿਨਾਂ ਕਾਹਲੀ ਨਾਲ ਸਿੱਖੀ ਟਾਈਪ ਤੁਹਾਡੇ 'ਤੇ ਅਨਾੜੀ ਹੋਣ ਦਾ ਠੱਪਾ ਲਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਟਾਈਪਿੰਗ ਸਾਡੇ ਲਈ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ, ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲਰਕਾਂ ਤੇ ਡਾਟਾ ਐਂਟਰੀ ਓਪਰੇਟਰਾਂ ਦੀ ਅਕਸਰ ਲੋੜ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਟਾਈਪ 'ਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਆਪਣਾ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਟਾਈਪ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਬਾਰੇ ਆਮ ਵਿਹਾਰਕ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ, ਟਾਈਪ ਸੈਟਿੰਗ ਦੇ ਗੁਰ ਪਤਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਟਾਈਪ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ 'ਚ ਉਹੀ ਟਾਈਪਕਾਰ ਨਿੱਤਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਭਿਆਸ ਰਾਹੀਂ ਉਂਗਲਾਂ, ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਇਕਸੁਰ ਕਰਨਾ ਜਾਣਦਾ ਹੋਵੇ। ਟਾਈਪਿੰਗ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਪੁਸਤਕ ਨਹੀਂ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਪ ਦੀ ਪੜਾਅ-ਵਾਰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੋਵੇ।

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਧਿਆਨ 'ਚ ਰੱਖ ਕੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਫੋਨੈਟਿਕ, ਰਮਿੰਗਟਨ ਅਤੇ ਇਨਸਕਰਿਪਟ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਚ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਦਾ ਗਿਆਨ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ 'ਤੇ ਟਾਈਪ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਹੋਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਘਰ ਬੈਠਿਆਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਟਾਈਪਿੰਗ ਸਿੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕੁੱਲ 12 ਅਧਿਆਇ ਹਨ। ਕੀ-ਬੋਰਡ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਲ਼ਾਂ ਦੇ ਬਟਣਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਧੀ-ਪੂਰਵਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਸਾਰਨੀਆਂ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਪਾਲ਼ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਕਰਨ ਲਈ ਲੰਬੇ ਅਭਿਆਸ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਪਹਿਲਾ ਅਧਿਆਇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ, ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਤੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ, ਟਾਈਪਿੰਗ ਨਿਯਮਾਂ ਤੇ ਮਾਈਕਰੋਸਾਫ਼ਟ ਵਰਡ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਫੌਂਟ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਦਰਜ ਦੂਜਾ ਤੇ ਤੀਜਾ ਅਧਿਆਇ ਫੌਂਟਾਂ ਅਤੇ ਕੀ-ਬੋਰਡਾਂ ਬਾਰੇ ਤਕਨੀਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਚੌਥਾ ਅਧਿਆਇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਮਿਆਰੀ ਯੂਨੀਕੋਡ ਪੱਧਤੀ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਕੋਡ ਫੌਂਟਾਂ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਯੂਨੀਕੋਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਫ਼ਾਇਦਿਆਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਪੰਜਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਯੂਨੀਕੋਡ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਤਿਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਗਲੇ ਚਾਰ ਅਧਿਆਇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਟਾਈਪਿੰਗ, ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਫੋਨੈਟਿਕ, ਰਮਿੰਗਟਨ ਤੇ ਇਨਸਕਰਿਪਟ ਟਾਈਪਿੰਗ ਬਾਰੇ ਗੂੜ੍ਹ ਗਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਧਿਆਇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਹਨ। ਪਾਠਕ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੀ ਟਾਈਪਿੰਗ ਵਿਧਾ ਚੁਣ ਕੇ ਸਬੰਧਿਤ ਪਾਠ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤਕਨੀਕੀ ਨੁਕਤਿਆਂ ਨੂੰ ਘੋਖ-ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਅਭਿਆਸ ਪਾਠਕ ਤੋਂ ਸੰਜਮ, ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਗਤੀ ਨਾਲ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਦੇ ਨੁਕਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਥਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਟਾਈਪਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਅਪਣਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬੈਠਕ, ਕੀ-ਬੋਰਡ ਤੇ ਮਾਊਸ ਆਦਿ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ, ਕੀ-ਬੋਰਡ 'ਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਰੱਖ-ਰਖਾਓ ਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਬਾਰੇ ਅਹਿਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।

ਗਿਆਰ੍ਹਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਟਾਈਪਿੰਗ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਦੀ ਹਰੇਕ ਪਹਿਲੂ ਤੋਂ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਟਾਈਪ ਇਮਤਿਹਾਨ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਲਾਗੂ ਟਾਈਪਿੰਗ ਦੇ ਕਾਇਦੇ-ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਉੱਥੇ ਟਾਈਪ ਰਫ਼ਤਾਰ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਗਿਆਤ ਕਰਨ, ਟਾਈਪ ਦੌਰਾਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਤੇ ਟਾਈਪਿੰਗ ਟਿਊਟਰ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਦਰਜ਼ ਹੈ।

ਆਖ਼ੀਰ 'ਚ 'ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰਾਂ' ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਟਾਈਪਕਾਰ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਖਰੜੇ ਦੀ ਟਾਈਪਿੰਗ ਤੇ ਸੋਧਾਂ ਲਈ ਮੱਖਣ ਜੀਤ ਤੇ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਿਲੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦਾ ਰਿਣੀ ਹਾਂ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਈ ਘਾਟਾਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸੁਝਾਵਾਂ ਦਾ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

20 ਜੁਲਾਈ, 2017                                  ਡਾ. ਸੀ ਪੀ ਕੰਬੋਜ

ਪੰਜਾਬੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਹਾਇਤਾ ਕੇਂਦਰ

ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ

ਤਤਕਰਾ

1. ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਾਰੇ ਆਮ ਗਿਆਨ   (9 - 22)          

ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੀ ਹੈ? ................................................................................... 9      

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਕੰਮ ................................................................................... 9         

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ................................................................... 10         

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਭਾਗ .................................................................................. 10

ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ................................................................. 17

ਸੰਖੇਪ ਸ਼ਬਦ............................................................................................ 18

ਮਾਈਕਰੋਸਾਫ਼ਟ ਵਰਡ ............................................................................. 19

2. ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ੌਂਟ  (23 - 32)

ਫ਼ੌਂਟ....................................................................................................... 23

ਟਾਈਪ ਫ਼ੇਸ ਅਤੇ ਫ਼ੌਂਟ ਪਰਿਵਾਰ................................................................ 24

ਮਸ਼ੀਨੀ ਫ਼ੌਂਟ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰੀ ਫ਼ੌਂਟ............................................................. 24

ਫ਼ੌਂਟ ਕਿੱਥੋਂ ਲਈਏ ?.................................................................................. 25

ਫ਼ੌਂਟ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨੇ ............................................................................. 26

ਫ਼ੌਂਟ ਇੰਸਟਾਲ ਕਰਨੇ ............................................................................... 27

ਦੂਜੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੋਂ ਫ਼ੌਂਟ ਕਾਪੀ ਕਰਨੇ........................................................... 28

ਯੂਨੀਕੋਡ ਆਧਾਰਿਤ ਫ਼ੌਂਟਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ................................................. 28

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫ਼ੌਂਟਾਂ ਦੇ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਖ਼ਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ................................... 29

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਖ਼ਾਕਿਆਂ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ .................. 30

ਫ਼ੌਂਟ ਕਨਵਰਟਰ ਵਰਤਣਾ.......................................................................... 31

3. ਪੰਜਾਬੀ ਕੀ-ਬੋਰਡ   (33 - 38)

ਕੀ-ਬੋਰਡ................................................................................................ 33

ਕੀ-ਬੋਰਡ ਲੇਆਊਟ.................................................................................. 34

4. ਯੂਨੀਕੋਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ   (39 - 48)

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੰਪਿਊਟਰੀ ਕੋਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ: ਆਸਕੀ (ASCII)................................ 40

ਭਾਰਤੀ ਕੋਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ: ਇਸਕੀ (ISCII)...................................................... 42

ਯੂਨੀਕੋਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ...................................................................................... 42

ਯੂਨੀਕੋਡ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਘ ........................................................................... 43

ਯੂਨੀਕੋਡ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ............................................................................ 44

ਯੂਨੀਕੋਡ ਫ਼ੌਂਟ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲਾਭ .................................................................. 46

5. ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਯੂਨੀਕੋਡ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣਾ   (49 - 64)

ਵਿੰਡੋਜ਼-XP ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ ਤੇ ਇਨਸਕਰਿਪਟ ਕੀ-ਬੋਰਡ ........ 50

ਫੋਨੈਟਿਕ ਜਾਂ ਰਮਿੰਗਟਨ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਲੇਆਊਟ ਪਾਉਣਾ (ਯੂਨੀ-ਟਾਈਪ) ............ 57

ਆਨ-ਸਕਰੀਨ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਰੋਮਨ ਟਾਈਪਿੰਗ .......................................... 60

6. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਟਾਈਪਿੰਗ   (65 - 72)

ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ (ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਧੀ ਤੇ ਸਪਰਸ਼ ਵਿਧੀ) …………………… 65

ਕੀ-ਬੋਰਡ ਦੇ ਬਟਣਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ...................................................................... 66

ਬਟਣ ਅਤੇ ਪਾਲ਼ਾਂ (ਵਿਚਲੀ ਜਾਂ ਹੋਮ ਪਾਲ਼, ਉਤਲੀ ਪਾਲ਼, ਹੇਠਲੀ ਪਾਲ਼) .......... 67

ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ (ਵਿਚਲੀ, ਉਤਲੀ ਤੇ ਹੇਠਲੀ ਪਾਲ਼) ............................... 68

7. ਫੋਨੈਟਿਕ ਟਾਈਪਿੰਗ   (73 - 88)

ਵਿਚਲੀ ਪਾਲ਼ (ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਤੇ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਨਾਲ) ............................................. 73

ਉਤਲੀ ਪਾਲ਼ (ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਤੇ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਨਾਲ) .............................................. 76

ਹੇਠਲੀ ਪਾਲ਼ (ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਤੇ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਨਾਲ) .............................................. 79

8. ਰਮਿੰਗਟਨ ਟਾਈਪਿੰਗ   (89 - 104)

ਵਿਚਲੀ ਪਾਲ਼ (ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਤੇ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਨਾਲ) ............................................. 89

ਉਤਲੀ ਪਾਲ਼ (ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਤੇ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਨਾਲ) .............................................. 92

ਹੇਠਲੀ ਪਾਲ਼ (ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਤੇ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਨਾਲ) .............................................. 95

9. ਇਨਸਕਰਿਪਟ ਟਾਈਪਿੰਗ   (105 - 120)

ਵਿਚਲੀ ਪਾਲ਼ (ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਤੇ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਨਾਲ) ............................................. 106

ਉਤਲੀ ਪਾਲ਼ (ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਤੇ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਨਾਲ) .............................................. 108

ਹੇਠਲੀ ਪਾਲ਼ (ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਤੇ ਸ਼ਿਫ਼ਟ ਨਾਲ) .............................................. 110

ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਪਾਲ਼ ਅਤੇ ALT GR ਦੀ ਵਰਤੋਂ  ............................................. 114

10. ਤੇਜ਼ ਗਤੀ ਨਾਲ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਦੇ ਨੁਕਤੇ   (121 - 128)

ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਾਲਾ ਕਮਰਾ ਜਾਂ ਦਫ਼ਤਰ ......................................................... 121

ਕੁਰਸੀ-ਮੇਜ਼ ਅਤੇ ਬੈਠਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ........................................................... 121

ਮੌਨੀਟਰ ਅਤੇ ਕੀ-ਬੋਰਡ ........................................................................... 122

ਕੀ-ਬੋਰਡ ਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ................................................................ 123

ਫੌਂਟ ਅਤੇ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਲੇਆਊਟ ................................................................... 124

ਟਾਈਪਿੰਗ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ............................................................. 124

ਟਾਈਪ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਨੁਕਤੇ ...................................................... 125

ਟਾਈਪ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਵਾਉਣ ਅਤੇ ਰਫਤਾਰ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ..... 126

ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ .............................................................................. 126

ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ...................................................................... 127

ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਟਾਈਪ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਿਉਂ .......................................................... 128

11. ਟਾਈਪ ਇਮਤਿਹਾਨ   (129 - 138)

ਟਾਈਪਿੰਗ ਇਮਤਿਹਾਨ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਅਦਾਰੇ ................................................... 129

ਰਫ਼ਤਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਗਿਆਤ ਕਰਨੀ ........................................................ 131

ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ............................................................................... 134

ਟਾਈਪਿੰਗ ਟਿਊਟਰ ਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ............................................. 136

12. ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ   (139 - 160)

ਲਿਪੀਕਾਰ, ਬਰਾਹਾ ਤੇ ਯੂਨੀਕੋਡ ਟਾਈਪਿੰਗ ਪੈਡ ........................................... 139

ਸੋਧਕ ਤੇ ‘ਅੱਖਰ’ ਵਰਡ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਰ ............................................................. 142

ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਦਾ ਬਣਾਓ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਲੇਆਊਟ ........................................... 145

ਅੱਖਰ ਜਾਂਚਕ ਤੇ ਬੋਲ ਤੋਂ ਟਾਈਪ ਵਿਧੀ ...................................................... 146

ਅੱਖਰ ਪਛਾਣ ਵਿਧੀ, ਲਿਪੀਅੰਤਰਨ ਤੇ ਅਨੁਵਾਦ .......................................... 149

ਫੌਂਟ ਕਨਵਰਟਰ ਤੇ ਯੂਨੀਕੋਡ ਪਾਠ ਨੂੰ ਨੋਟਪੈਡ ਵਿਚ ਸੇਵ ਕਰਨਾ ..................... 153

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪਾਉਣੇ ਤੇ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਸ਼ਾਰਟਕੱਟ ਬਣਾਉਣੇ .................................. 156

ਚਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ (ਪ੍ਰਿੰਟ ਸਕਰੀਨ ਅਤੇ ਸਨਿਪਿੰਗ ਟੂਲ) ..................... 159